W globalnym dyskursie na temat bezpieczeństwa żywnościowego często pomija się kluczowych aktorów tego systemu – osoby pracujące w sektorze rolno-spożywczym. To właśnie oni uprawiają, przetwarzają i dystrybuują żywność, która każdego dnia trafia na stoły na całym świecie. W odpowiedzi na pogłębiające się wyzwania związane z warunkami pracy w tym sektorze, Międzynarodowa Organizacja Pracy (MOP) opracowała wytyczne polityczne mające na celu promocję godnej pracy. Celem dokumentu jest zapewnienie, aby globalne łańcuchy dostaw żywności były nie tylko wydajne, lecz także sprawiedliwe społecznie.
Sektor o strategicznym znaczeniu i systemowych nierównościach
Sektor rolno-spożywczy stanowi źródło zatrudnienia dla ponad miliarda osób, co oznacza, że obejmuje niemal jedną trzecią globalnej siły roboczej. Składają się na niego zarówno duże przedsiębiorstwa rolne i przetwórcze, jak i drobni rolnicy oraz pracownicy sezonowi.
Mimo ogromnej wartości ekonomicznej generowanej przez ten sektor, znaczna część zatrudnionych doświadcza niskich wynagrodzeń, braku zabezpieczeń społecznych, niepewności zatrudnienia oraz poważnych naruszeń praw pracowniczych, takich jak przemoc, wyzysk czy brak dostępu do opieki zdrowotnej. Szczególnie narażone są kobiety, migranci oraz młode osoby pracujące w szarej strefie bez formalnych umów.
Koncepcja godnej pracy według MOP
Promowana przez MOP koncepcja „decent work” (godnej pracy) obejmuje szereg fundamentalnych praw człowieka, w tym uczciwe wynagrodzenie, bezpieczne i higieniczne warunki pracy, zabezpieczenie społeczne, wolność zrzeszania się oraz dostęp do możliwości rozwoju zawodowego. W kontekście sektora rolno-spożywczego oznacza to także walkę z pracą przymusową i dziecięcą, eliminowanie nierówności płci oraz zapewnianie zgodności z międzynarodowymi standardami pracy.
Rekomendacje systemowe: od polityki publicznej po odpowiedzialność korporacyjną
Wytyczne MOP wskazują, że poprawa sytuacji pracowników w sektorze rolno-spożywczym wymaga skoordynowanych działań na wielu poziomach. Kluczowe rekomendacje obejmują m.in.:
- wspieranie dialogu społecznego oraz rozwój wolnych i niezależnych związków zawodowych,
- tworzenie mechanizmów skutecznego zgłaszania naruszeń praw pracowniczych,
- formalizację zatrudnienia, zwłaszcza wśród drobnych rolników i pracowników sezonowych,
- rozwój kompetencji pracowników z uwzględnieniem transformacji cyfrowej i zrównoważonych technologii,
- integrację kwestii pracy w ramach krajowych i międzynarodowych strategii dotyczących żywności, klimatu i rozwoju.
Istotnym elementem wytycznych jest podkreślenie odpowiedzialności nie tylko państw, lecz również przedsiębiorstw prywatnych, w tym korporacji transnarodowych, które kontrolują znaczną część globalnych łańcuchów dostaw. MOP wzywa je do aktywnego monitorowania warunków pracy swoich dostawców oraz do wdrażania etycznych standardów w ramach własnych strategii zrównoważonego rozwoju.
Reforma rolnictwa musi być sprawiedliwa
MOP podkreśla, że żadna reforma nie będzie w pełni skuteczna i trwała, jeśli nie uwzględni sytuacji pracowników – tych, którzy każdego dnia podtrzymują fundamenty światowego systemu żywnościowego. Godna praca to nie tylko kwestia etyczna, ale też warunek długofalowej stabilności i odporności sektora na przyszłe wyzwania.
Źródło: International Labour Organization, Policy guidelines for the promotion of decent work in the agri-food sector, Geneva 2024.
źródło zdjęcia: https://pixabay.com/pl/photos/kosiarka-rzepak-rolnictwo-krajobraz-7956264/
Cezary Majewski