Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi otworzyło nowy rozdział w regulacjach prawa rolnego, porządkując długo zaniedbywaną sferę dzierżawy rolniczej. Projekt ustawy, który trafił do prac legislacyjnych, ma wyjść poza ramy Kodeksu cywilnego, wprowadzając przepisy odpowiadające na realne potrzeby polskich gospodarstw.
Dlaczego mamy do czynienia z przełomem?
Obecnie dzierżawa rolnicza opiera się głównie na Kodeksie cywilnym, który zawiera jedynie marginalne regulacje (art. 704, 706, 708) i nie uwzględnia specyfiki rolnictwa ani długofalowych umów. Nowa ustawa ma wypełnić tę lukę i wprowadzić rozwiązania charakterystyczne dla krajów Zachodniej Europy, gdzie dzierżawa rolnicza pełni kluczową rolę w gospodarowaniu ziemią.
Główne założenia nowego prawa
- Obowiązkowy charakter umów pisemnych. Umowa dzierżawy rolnej będzie musiała być sporządzona na piśmie, z datą pewną oraz dołączonym protokołem opisującym stan i zakres dzierżawy.
- Krótko- i długoterminowe umowy. Wprowadzono dwa typy kontraktów: na okres do 5 lat oraz – promowane – umowy do 30 lat. Po dekadzie możliwa będzie renegocjacja czynszu.
- Elastyczność i ochrona stron. Możliwość modyfikacji czynszu w reakcji na nieprzewidziane okoliczności (np. obowiązkowe nakłady, przeszkody w użytkowaniu) oraz jego zamiany z niepieniężnego na pieniężny
- Prawa dzierżawcy i obowiązki wydzierżawiającego. Dzierżawca będzie mógł żądać nakładów potrzebnych do użytkowania gruntu, a także dokonać inwestycji za zgodą wydzierżawiającego lub sądu. Wydzierżawiający z kolei zyska prawo kontroli i dostęp do planów produkcyjnych dzierżawcy.
- Kontynuacja umowy przez rodzinę. W trzech przypadkach możliwa będzie zmiana dzierżawcy: przejście na małżonka/zstępnych, emeryturę dzierżawcy lub przekazanie gospodarstwa następcy zgodnie z przepisami KRUS.
- Pierwszeństwo przy ponownym wydzierżawieniu. Dzierżawca będzie miał pierwszeństwo przy ponownym wydzierżawieniu połowy gruntu – to zabezpieczenie jego pozycji.
- Uporządkowanie płatności czynszu. Jasne terminy (np. dwie raty: 31 marca i 31 października), uzależnione od pierwszych pożytków. Wprowadzenie możliwości zmian z niepieniężnego na pieniężny czynsz czy renegocjowanie w przypadku zmiany warunków ekonomicznych
Co to oznacza dla rolników?
- Koniec „umów na gębę” i niespójnych porozumień.
- Większa stabilność i przewidywalność – szczególnie przy umowach długoterminowych.
- Lepsza ochrona zarówno dla dzierżawców, jak i właścicieli ziemskich.
- Mechanizmy zapobiegające wykluczeniu dzierżawcy w sytuacji rodzinnej lub losowej.
- Wsparcie dla gospodarstw dzierżawionych w dostępie do dopłat i inwestycji.
Harmonogram wejścia w życie
Jeżeli prace legislacyjne przebiegną sprawnie, nowe przepisy mają obowiązywać od IV kwartału 2025 roku. Rolnicy zyskają kilka miesięcy na dostosowanie się do nowych wymogów i rearanżację dotychczasowych umów.
źródło zdjęcia: https://pixabay.com/pl/photos/natura-krajobraz-pole-pole-zbo%C5%BCa-5168551/
Justyna Walewska