Rok 2025 przyniósł znaczące zmiany w przepisach dotyczących dobrostanu zwierząt w gospodarstwach ekologicznych w Polsce. Nowe regulacje mają na celu podniesienie standardów opieki nad zwierzętami gospodarskimi oraz wsparcie rolników w realizacji praktyk podwyższających poziom dobrostanu. Niniejszy artykuł przedstawia kompleksowy przegląd aktualnych wymogów, zmian w przepisach oraz dostępnych mechanizmów wsparcia dla gospodarstw ekologicznych.
Fundamentalne zasady dobrostanu zwierząt
Dobrostan zwierząt opiera się na pięciu podstawowych wolnościach, które stanowią fundament regulacji prawnych w tym zakresie:
Podstawowe wolności zwierząt
- Wolność od głodu i pragnienia – wszystkie zwierzęta muszą mieć stały dostęp do świeżej wody oraz odpowiednią dietę dostosowaną do ich potrzeb, wieku, płci i rasy, która utrzymuje je w zdrowiu i żywotności.
- Wolność od dyskomfortu – zwierzęta powinny być utrzymywane w bezpiecznym i zdrowym środowisku, chronionym przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi, z wygodną strefą odpoczynku, miękką ściółką oraz dostępem do naturalnego światła.
- Wolność od bólu, urazów i chorób – konieczne jest zapewnienie profilaktyki zdrowotnej, w tym szczepień, stałego monitoringu stanu zdrowia zwierząt oraz szybkiego reagowania na wszelkie problemy zdrowotne.
- Wolność do wyrażania naturalnych zachowań – zwierzęta muszą mieć zapewnioną odpowiednią przestrzeń życiową oraz towarzystwo innych osobników swojego gatunku.
- Wolność od strachu i stresu – należy zapewnić warunki minimalizujące stres i lęk zwierząt, w tym odpowiedni mikroklimat pomieszczeń i poziom hałasu.
Specyficzne wymogi dla gospodarstw ekologicznych w 2025 roku
Gospodarstwa ekologiczne podlegają szczególnym wymogom w zakresie dobrostanu zwierząt, które znacząco przewyższają standardowe wymogi dla gospodarstw konwencjonalnych.
Ogólne standardy ekologicznego chowu zwierząt
Ekologiczny chów zwierząt musi opierać się na zasadzie poszanowania wysokich standardów dobrostanu oraz zaspokajania naturalnych potrzeb zwierząt5. Personel zajmujący się utrzymywaniem zwierząt musi posiadać niezbędną wiedzę na temat zdrowia i potrzeb związanych z dobrostanem zwierząt5.
System chowu ekologicznego powinien zaspokajać podstawowe potrzeby zwierząt w zakresie:
- Żywienia i dostępu do wody
- Zapewnienia odpowiedniej przestrzeni życiowej
- Dostępu do towarzystwa innych zwierząt
- Odpowiedniej opieki weterynaryjnej
- Higieny utrzymania
- Właściwego mikroklimatu pomieszczeń
- Odpowiednich warunków świetlnych
Uproszczenia dla gospodarstw ekologicznych
W 2025 roku wprowadzono istotne uproszczenia dla rolników utrzymujących zwierzęta w systemie ekologicznym:
- Brak konieczności sporządzania planu poprawy dobrostanu zwierząt
- Brak konieczności prowadzenia i składania rejestru/oświadczenia wypasu w przypadku wariantu Dobrostan krów mlecznych
- Brak konieczności spełnienia wymagań w ramach określonych wariantów i praktyk podwyższających poziom dobrostanu zwierząt
Powyższe uproszczenia wynikają z uznania, że utrzymywanie zwierząt zgodnie z wymaganiami systemu rolnictwa ekologicznego jest równoważne do utrzymywania tych zwierząt zgodnie z wymaganiami ekoschematu Dobrostan zwierząt.
Ekoschemat Dobrostan zwierząt – zmiany w 2025 roku
Kluczowe modyfikacje przepisów
W 2025 roku wprowadzono szereg istotnych zmian w ekoschemacie Dobrostan zwierząt:
- Zwiększenie z 50 km do 100 km dopuszczonej odległości pochodzenia tuczników kwalifikujących się do płatności dobrostanowej
- Obniżenie współczynnika przeliczania tuczników na DJP z poziomu 0,3 do poziomu 0,1
- Wprowadzenie jednego terminu (od 15 do 21 marca) na potwierdzenie realizacji wszystkich wymogów dla rolników realizujących ekoschemat Dobrostan zwierząt dla kóz, koni oraz owiec
Warianty ekoschematu Dobrostan zwierząt
Ekoschemat Dobrostan zwierząt można realizować w ramach następujących wariantów:
- Dobrostan loch
- Dobrostan tuczników
- Dobrostan krów mlecznych
- Dobrostan krów mamek utrzymywanych w pomieszczeniach lub w budynkach
- Dobrostan krów mamek utrzymywanych w systemie otwartym
- Dobrostan opasów
- Dobrostan owiec
- Dobrostan kur niosek
- Dobrostan kurcząt brojlerów
- Dobrostan indyków utrzymywanych z przeznaczeniem do produkcji mięsa
- Dobrostan koni utrzymywanych w pomieszczeniach lub w budynkach
- Dobrostan koni utrzymywanych w systemie otwartym
- Dobrostan kóz
Wymagania dla poszczególnych gatunków zwierząt
Bydło
Dla krów mamek utrzymywanych w pomieszczeniach lub budynkach, rolnik może wnioskować o następujące praktyki:
- Zapewnienie zwiększonej o 20% lub 50% powierzchni bytowej w pomieszczeniach/budynkach
- Zapewnienie wypasu co najmniej przez 120 dni w okresie pastwiskowym
W przypadku opasów wprowadzono zmianę dotyczącą kwalifikowalności – płatność będzie przyznawana do opasów utrzymywanych łącznie przez co najmniej 120 dni w roku, w którym rolnik złożył wniosek oraz w poprzednim roku (jeżeli otrzymał wtedy płatność dobrostanową do opasów).
Świnie
Dla loch przewidziano następujące praktyki:
- Zwiększona co najmniej o 20% lub 50% powierzchnia bytowa w pomieszczeniach lub w budynkach
- Utrzymywanie na ściółce
- Późniejsze odsadzanie prosiąt
- Utrzymywanie zgodnie z wymogami systemu QAFP
Dla tuczników dostępne praktyki to:
- Zwiększona co najmniej o 20% lub 50% powierzchnia bytowa w pomieszczeniach lub w budynkach
- Utrzymywanie na ściółce
- Utrzymywanie w cyklu zamkniętym
- Utrzymywanie zgodnie z wymogami systemu QAFP
Drób
Dla drobiu obowiązują następujące wymogi:
- Maksymalna obsada: 50-57 kg/m²
- Zapewnienie co najmniej 8 godzin fazy ciemnej/dobę następującej po fazie jasnej oświetlenia
- Zapewnienie stałego dostępu do materiałów lub przedmiotów absorbujących uwagę
Wsparcie finansowe dla gospodarstw ekologicznych
Stawki płatności w ekoschemacie Dobrostan zwierząt na 2025 rok
Ministerstwo Rolnictwa przedstawiło szacunkowe stawki dopłat za Dobrostan zwierząt na 2025 rok:
Dobrostan loch:
- Zwiększona o 20% powierzchnia bytowa: 3,9 pkt/szt., czyli 87,63 euro/sztukę
- Zwiększona o 50% powierzchnia bytowa: 9,3 pkt/szt., czyli 208,97 euro/sztukę
- Utrzymywanie na ściółce: 1,6 pkt/szt., czyli 35,95 euro/sztukę
- Późniejsze odsadzanie prosiąt: 2,7 pkt/szt., czyli 60,66 euro/sztukę
Dobrostan tuczników:
- Zwiększona o 20% powierzchnia bytowa: 0,4 pkt/szt., czyli 8,98 euro/sztukę
- Zwiększona o 50% powierzchnia bytowa: 0,6 pkt/szt., czyli 13,48 euro/sztukę
- Utrzymywanie na ściółce: 0,6 pkt/szt., czyli 13,48 euro/sztukę
- Utrzymywanie w cyklu zamkniętym: 0,3 pkt/szt., czyli 6,74 euro/sztukę
Dobrostan krów mlecznych:
- Zapewnienie wypasu: 3,1 pkt/szt., czyli 69,65 euro/sztukę
- Zwiększona o 20% powierzchnia bytowa: 6,9 pkt/szt., czyli 155,04 euro/sztukę
- Zwiększona o 50% powierzchnia bytowa: 10,0 pkt/szt., czyli około 224,70 euro/sztukę
Program „Inwestycje poprawiające dobrostan bydła i świń”
W 2025 roku dostępny jest również program wsparcia inwestycyjnego dla gospodarstw zajmujących się hodowlą bydła i świń:
- Pomoc udzielana w formie zwrotu części kosztów kwalifikowanych operacji
- Poziom intensywności pomocy: do 65% kosztów kwalifikowanych
- Maksymalna kwota pomocy: 150 000 zł na jednego beneficjenta i jedno gospodarstwo
- Termin naboru: 3 czerwca 2025 – 4 lipca 2025
Program obejmuje dofinansowanie inwestycji takich jak:
- Budowa lub przebudowa wybiegów
- Wyposażenie pastwisk umożliwiające bezuwięziowy wypas
- Zakup budek do grupowego odchowu cieląt
- Zakup i montaż zautomatyzowanych instalacji poprawiających mikroklimat
- Zakup systemów zarządzania stadem
- Zakup autonomicznych urządzeń do czyszczenia podłóg
- Zakup i montaż automatycznych czochradeł dla bydła
Nowe regulacje prawne dotyczące ochrony zwierząt
W 2025 roku weszły w życie istotne zmiany w ustawie o ochronie zwierząt, które mają wpływ również na gospodarstwa ekologiczne:
Zakaz trzymania zwierząt na uwięzi
Nowe przepisy zakazują długotrwałego trzymania zwierząt na łańcuchach lub w warunkach ograniczających ich naturalne potrzeby.
Obowiązek chipowania psów
Każdy pies musi być zarejestrowany w krajowej bazie danych, co ma na celu ograniczenie problemu porzuceń.
Regulacje dotyczące hodowli
Wprowadzono nowe standardy dotyczące przestrzeni i warunków życia zwierząt w hodowlach oraz zakaz hodowli zwierząt futerkowych.
Przepisy dotyczące transportu zwierząt
Transport zwierząt został objęty nowymi regulacjami, które obejmują:
- Ograniczenia dotyczące maksymalnego czasu przewozu zwierząt bez odpoczynku
- Standardy dotyczące przestrzeni, wentylacji oraz temperatury w pojazdach transportowych
- Obowiązek monitorowania przewozów
Zmiany dotyczące TUZ (Trwałych Użytków Zielonych)
W 2025 roku zmieniono brzmienie wymogu dotyczącego użytkowania trwałych użytków rolnych, co umożliwia rolnikom prowadzenie całorocznego wypasu wszystkich gatunków zwierząt na terenach TUZ. Jest to szczególnie istotne dla gospodarstw ekologicznych, które w większym stopniu bazują na naturalnych metodach chowu zwierząt.
Obowiązki rolników realizujących ekoschemat Dobrostan zwierząt
Rolnicy ubiegający się o przyznanie płatności dobrostanowej muszą spełnić szereg wymagań:
- Posiadanie odpowiedniej siedziby stada zarejestrowanej zgodnie z przepisami o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt
- Zapewnienie, że wymogi odnoszące się do danej grupy zwierząt dotyczą wszystkich zwierząt tej grupy utrzymywanych w gospodarstwie
- Prawidłowe oznakowanie i zarejestrowanie zwierząt zgodnie z przepisami
- Odbycie jednorazowego szkolenia z zakresu metod ograniczających stosowanie antybiotyków (w terminie do 14 marca roku następującego po roku złożenia wniosku)
- Posiadanie planu poprawy dobrostanu zwierząt (nie dotyczy rolników ekologicznych)
Wnioski
Wymogi dobrostanu zwierząt w gospodarstwach ekologicznych w Polsce w 2025 roku zostały znacząco rozszerzone i udoskonalone. Nowe przepisy kładą większy nacisk na naturalne potrzeby zwierząt, ich komfort i zdrowie. Jednocześnie wprowadzono szereg uproszczeń dla rolników ekologicznych, uznając, że system rolnictwa ekologicznego sam w sobie zapewnia wysoki poziom dobrostanu zwierząt.
Warto podkreślić, że gospodarstwa ekologiczne mogą korzystać z różnorodnych form wsparcia finansowego, które mają na celu nie tylko rekompensatę dodatkowych kosztów związanych z podwyższonymi standardami dobrostanu, ale również zachęcenie rolników do inwestycji w infrastrukturę poprawiającą warunki bytowe zwierząt.
źródło zdjęcia: https://pixabay.com/pl/photos/krowy-ciekawski-byd%C5%82o-1029077/
Cezary Majewski